W 49 rocznicę śmierci Gombrowicza (przedstawiamy ulubione miejsca pisarza w Vence i regionie Vence : Villa Alexandrine (dziś Przestrzeń Muzealna Witolda Gombrowicza), kawiarnie na placu du Grand-Jardin: Select, La Régence, La Victoire, restauracja La Farigoule, la Biblioteka miejska Col de Vence…. Miejsca, które były nieodłącznymi elementami codzienności i inspiracji w ostatnich latach jego życia (1964-1969).
1. Wynajem mieszkania w Willi Alexandrine
Po odwiedzeniu mieszkania na drugim piętrze Willi Alexandrine (wrzesień 1964 r.) Rita i Witold Gombrowicz usiedli na ławce na place du Grand Jardin w cieniu platanów. Słyszeli szmer fontanny Foux. Ludzie siedzieli w ogródkach kawiarni, było spokojnie i przytulnie. Vence i mieszkanie obojgu bardzo się spodobało. "Bierzemy je. Los tak chce!” Powiedział Witold. Przeprowadzili się do mieszkania 22 października tego samego roku. Mieszkanie w samym sercu miasta, w pięknej willi w stylu belle époque spełniło wszystkie ich potrzeby i marzenia. Czuli, że uczestniczą w życiu miasta, nawet bez wychodzenia.
2. Ulubione kawiarnie na Place du Grand Jardin
Select – pierwsza po lewej stronie, blisko ulicy Henri Isnard (własność Tony’ego i jego syna Maksa Torterello) odwiedzana przez młodzież z liceum Montaigne, których Gombrowicz nazywał Nową Falą. Lubił tam grywać w szachy ze swoimi przyjaciółmi i licealistami.
La Régence (pierwsza po prawej od Selectu) uczęszczana przez artystów, takich jak Chagall czy Matisse. To było ich ulubione miejsce na kawę, nie mieli swojego stolika, najczęściej wybierali miejsca na tarasie.
La Victoire (po prawej stronie La Régence).
Rita zasugerowała Witoldowi, aby pozostali wierni jednej kawiarni, jednak Witold odpowiedział, że "człowiek musi czuć się wolny i nie przywiązany do jednego miejsca". Dlatego też chodzili regularnie do wszystkich kawiarni na Place du Grand Jardin.
3. Spacery po mieście Vence:
W południe wychodzili na spacery. Witold nazwał te małe wycieczki: "marszem dla higieny". Jeszcze przed zakupem samochodu Citroen 2 CV w 1965 roku, mieli dwie ulubione trasy. Pierwsza po lewej stronie od Villi Alexandrine prowadziła przez Avenue de la Résistance, bulwar Emmanuel Maurel do Kaplicy Kalwarii, znajdującej się pod adresem 82 Allée du Parc. Lubili siadać niedaleko kaplicy, aby podziwiać piękne widoki. Druga ulubiona trasa przechodziła przez stare miasto Vence, przez Porte du Peyra, Place du Peyra, Rue du Peyra, Place Clemenceau przed ratuszem, aż do ulic Alsace Lorraine i Rue du Marché, gdzie często robili zakupy.
4. Ulubione miejsca na przejażdżki samochodem
Kochali przejażdżki po Vence i okolicach, szczególnie po zakupie samochodu Citroen 2 CV w 1965 roku. Wyruszyli w południe, zazwyczaj na godzinę, a od 1967 roku na dłuższe przejażdżki. Jechali najczęściej drogą D 102 z Vence w kierunku Saint-Paul de Vence. Mijali dzielnicę mieszkalną Ary. Następnie przejeżdżali albo przez okoliczne miasteczka, albo wybierali się na wzgórza w pobliżu Vence. "Najlepsze wycieczki to małe wokół Vence, tak jak Picwick na przedmieściach Londynu" - powiedział Witold. Podróże te w okolicach Vence, a zwłaszcza w stronę północy, przypominały Gombrowiczowi o Tatrach w Polsce, podczas gdy morze i południe przypominały mu Argentynę. Zimą często jeździli do Juan-les-Pins, Villefranche-sur-Mer lub Cabris. Natomiast latem wybierali się do Col de Vence lub na wapienne wzgórza, baous - skalne szczyty, które bardzo lubili razem podziwiać.
Pod koniec tych spacerów - to głównie od 1967 roku, po otrzymaniu przez Witolda międzynarodowej nagrody wydawców Formentor, gdy mieli trochę więcej pieniędzy – chodzili na obiady do małych pensjonatów, siadali na tarasach i delektowali się widokiem. Gombrowicz uwielbiał też chodzić do hotelu Saint-Martin, żeby pisać listy, ponieważ w tym luksusowym hotelu nie było nikogo. Lata 1967 i 1968 były szczególnie pracowite: Rita napisała swój doktorat o Colette, a Gombrowicz napisał Testament. Wywiady z Dominique de Roux.
5. Biblioteka Miejska
Kiedy przeprowadzili się do Vence, Witold miał jedynie cztery książki: podręcznik do filozofii Lecciones Preliminares de filosofia Manuela Garcii Morente, El Ser y el Tiempo (Byt i czas) Heideggera, L’Etre et le Néant (Byt i nicość) oraz Saint Genet, comédien et martyr (Święty Genet. Aktor i męczennik) Jean-Paula Sartre'a. Za każdym razem, gdy Gombrowicz się przeprowadzał, oddawał wszystkie swoje książki, dlatego miał ich tak mało, kiedy przeniósł się do Vence. Od razu zapisali się do biblioteki w Vence "Kultura i biblioteka dla wszystkich" znajdującej się przy Avenue de la Resistance. W bibliotece miejskiej prosił Ritę o wypożyczenie dla niego głównie wspomnień, biografii i opowieści o stalinizmie, nazizmie, a także książek o II wojnie światowej.
6. Restauracja La Farigoule
Często chodzili do restauracji La Farigoule, przy 15 Avenue Henri Isnard.
Bardzo im się spodobała kameralna, prowansalska atmosfera restauracji z widokiem na piękny ogród. Gombrowicz dla zabawy zmieniał czasami kolejność dań. Zaczynał od kawy, potem zamawiał deser, a kończył na daniu głównym.
7. Cmentarz
Kiedy podczas spacerów mijali miejski cmentarz, Witold mówił: "Zobacz! Moja przyszła siedziba".
28 marca 1969 r. Rita i Witold przeprowadzili się do Rezydencji Val-Clair, znajdującej się przy drodze do Saint-Paul de Vence, gdzie Witold Gombrowicz zmarł kilka miesięcy później, 24 lipca 1969 r. Został pochowany na cmentarzu Vence.
Jego grób został zbudowany z jego ulubionych kamieni, baous.
Źródła: Książka Gombrowicz w Europie Rity Gombrowicz, Wydawnictwo Literackie oraz wywiady z Ritą Gombrowicz przeprowadzone przez Mariolę Odzimkowską w kwietniu 2018 roku
Informacje zebrane i przedstawione przez Mariolę Odzimkowską i Annę Łappo-Malosse w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP
